2025 yılı sürprizlerle başladı, sürprizlerle yılı tamamlamak beni şaşırtmayacak. Ocak ayının en çok tartışılan üç konusunun başında Donald Trump’ın ABD Başkanlığı yemin merasiminden sonra birinci açıkladığı proje olan Stargate geliyor. Öteki değerli haber, güya misilleme üzere Çin’den geldi. Çinli yapay zeka modeli DeepSeek, hem başarılı bir performans gösteriyor hem de 6 milyon dolarlık bir bütçe ile hizmete sokuldu. ABD’de ise yapay zekanın bir üst versiyonu olan Yapay Genel Zeka (AGI) konuşuluyor. Mümkün ki bugünlerde Open AI ve Google bu alandaki eserlerini tanıtacak. Ben yalnızca Stargate üzerine yorum ve tahlillerde bulunacağım.
Teknoloji dünyası, son periyotta tezli bir proje olan “Stargate” ile çalkalanıyor.
Duyurulduğu andan itibaren tartışmalara yol açan bu teşebbüs, OpenAI, Softbank, Oracle ve MGX üzere devlerin iştirakiyle, yapay zekâ altyapısına devasa bir yatırım yapmayı hedefliyor.
Malum, Trump “altın çağ” vizyonunu ortaya koydu, Panama, Grönland ve Kanada topraklarını kendi ülkesine ilhak etme isteğini ortaya koyarak, üç bağımsız ülkeyi tehdit ediyor, Büyük Amerika’dan bahsediyor. Çin ile ilgilerin boyutu nereye varacak muhakkak değil. Bu durumda, bu proje gerçek bir atılım mı, yoksa riskli bir kumar mı? Gelin, bu karmaşık projeyi farklı açılardan inceleyelim.
Projenin gerisinde neler var?
Stargate Projesi, Amerika Birleşik Devletleri’ni yapay zekâ alanında liderliğe taşıma, binlerce iş yaratma ve ekonomik yarar sağlama savlarıyla yola çıktı. 500 milyar dolarlık devasa bir bütçeye sahip bu proje, data merkezleri, güç tesisleri ve büyük ölçekli yapay zeka operasyonları için gerekli altyapıyı kurmayı amaçlıyor.
Ancak projenin finansmanı, idaresi ve gerçek gayeleri konusunda önemli soru işaretleri var. Öncelikle 500 milyar dolarlık devasa bütçenin nasıl karşılanacağı belirsizliğini koruyor. Borç finansmanı ve üçüncü taraf borçları üzere metotlar kullanıldığı argüman ediliyor. Bu da projenin finansal istikrarı konusunda kaygılara yol açıyor.
Öte yandan, Stargate’in kimin denetiminde olduğu da bir muamma. Projenin OpenAI tarafından yönetildiği, Softbank tarafından finanse edildiği ve Oracle tarafından barındırıldığı belirtiliyor. Bu durum; Tesla, Microsoft üzere büyük oyuncuların dışarıda bırakılması manasına gelirken, projenin ana kontrolörünün OpenAI CEO’su Sam Altman’da olduğu izlenimi veriyor.
Sektörel datalar ne gösteriyor?
Amerika’nın vizyoner amaçlar belirlemesi birinci kere yaşanmıyor. İkinci dünya savaşı sırasında nükleer teknoloji konusunda başlatılan Manhattan Projesi, Kennedy’nin uzay gayesi bunlardan yalnızca ikisi. Stargate Projesini buna benzetenler var.
Yapay zekâ altyapısına yönelik global talep, McKinsey’nin raporuna nazaran 2030 yılına kadar üç kattan fazla artması bekleniyor. Bu, Stargate Projesi’nin ardındaki itici güçlerden biri. Lakin bu kadar büyük bir altyapı projesinin hayata geçirilmesinin, lojistik kabuslar, tedarik zinciri problemleri ve güç ihtiyaçları üzere zorlukları da beraberinde getireceği aşikâr.
Uzmanlar, projenin vaat edilen iş yaratma ve ekonomik yarar gayelerine ulaşması konusunda kuşkulu. Yapay zekâ teknolojilerinin otomasyon potansiyeli, birtakım dallarda iş kaybına neden olabilir. Ayrıyeten, projenin, yalnızca ABD’ye yarar sağlaması ve öbür ülkeleri geride bırakma potansiyeli, etik ve jeopolitik meselelere yol açabilir.
Eleştiriler ve Yorumlar
Stargate Projesi, hem teknoloji topluluğunda hem de siyasette değerli tenkitlere maruz kalıyor. Elon Musk, projenin finansmanı konusunda kuşkularını lisana getirirken, Sam Altman’ı ‘dolandırıcı’ olarak nitelendirdi. Bırak 500 milyar doları, 10 milyar doları bile toplayamadıklarını ima etti. Atışmalar, projenin yalnızca bir şirket çıkarı değil, tıpkı vakitte şahsî rekabetlerin de sahnesi olduğunu gösteriyor.
Ayrıca, projenin saklı bir ABD askeri projesi olduğu tarafında komplo teorileri de mevcut. Stargate isminin, eski bir ABD Savunma İstihbarat Teşkilatı ünitesini çağrıştırması bu tıp teorileri destekliyor. Projenin ulusal güvenlik ve nezaret potansiyeli, kimi kısımlarda telaş yaratıyor.
Microsoft üzere devlerin, Stargate projesinde dışarıda bırakılması ise farklı bir tartışma konusu. Microsoft, OpenAI’nin en büyük yatırımcısı ve ana bulut ortağı olmasına karşın, Stargate’te daha küçük bir rol üstleniyor. Bu durum, yapay zekâ alanındaki güç istikrarının değiştiğini ve Microsoft’un bu alandaki liderlik pozisyonunu kaybetme riskiyle karşı karşıya kaldığını gösteriyor.
Diğer taraftan Ocak ayının en ağır gündemini Çinli yapay zeka uygulaması DeepSeek oluşturdu. Yılın en fazla indirilen uygulaması olarak dikkat çekti. Ayrıyeten, DeepSeek, ‘cep harçlığı’ sayılabilecek 6 milyon dolarlık bir bütçeyle bunu gerçekleştirmesi, yüzlerce milyar isteyen Amerikan yapay zeka temsilcilerini küçük düşürüyor. İnovasyonun sonsuz bir çek defterine gereksinim duymadığına inanmak, başka bir heyecan veriyor.
OpenAI’nin şu anda 5 milyar dolardan fazla ziyan ettiği ve bu ziyanının 2025-2026 yıllarında daha da artacağı kestirim ediliyor. Bu durum, projenin finansal sürdürülebilirliği hakkında soru işaretleri yaratıyor. Hatta Chat GPT5’in de finansal külfetler sebebiyle piyasaya sürülmediği de argümanlar ortasında.
Ayrıca, yapay zekâ altyapısı harcamalarının 2025 yılında yüzde 35 ila yüzde 45 daha artması bekleniyor. Bu, Stargate Projesi’nin yalnızca bir başlangıç olduğunu ve yapay zekâ alanında daha büyük bir rekabetin yaşanacağını gösteriyor.
Yorum olarak, Stargate Projesi’nin, yapay zekâ teknolojilerinin gelişimini hızlandıracağı ve kıymetli ekonomik yararlar sağlayabileceği bir gerçek. Lakin projenin finansal belirsizlikleri, etik problemleri ve jeopolitik sonuçları göz gerisi edilmemeli. Bu projenin, yalnızca bir teknoloji yarışı değil, birebir vakitte bir güç gayreti olduğu ve gelecekte dünyayı şekillendirecek kıymetli bir faktör olacağı söylenebilir.
Peki, Türkiye bu türlü bir projeden nasıl ders çıkarabilir? Bütün bu ve gibisi gelişmeler karşısında nasıl bir pozisyon alınıyor? Üzerinde uzunca tartışılması gereken önemli bir süreç yaşanıyor.
Linkedln
X
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar büsbütün müelliflerinin özgün niyetleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
