BRÜKSEL – Brüksel mahkemesi evinde oturan iki adamın pek çok ortak noktası var.
neredeyse aynı yaşlardalar. Her ikisi de Brüksel’in engebeli mahallelerinde büyümüş göçmenlerin oğulları. Gençken, çay evlerinde sigara içiyor ve ABD’nin Irak ve Afganistan işgallerinin ve oradaki büyük ölü sivil ölümlerinin yanı sıra Ebu Gureyb hapishanesindeki kötü görünümüli suiistimallerin görüntülerini izliyorlardı.
Ancak tüm çizimlerine rağmen, mahkeme salonundaki rolleri bundan daha farklı olamazdı.
Mohamed Abrini, Avrupa’yı köklerinden sarsan yönlendirme terör saldırıları düzenlemeyle suçlanan camdan bir yerde oturuyor. Stanislas Eskenazi, yaşamının son altı yılını, önce Paris’te ve şimdi de Brüksel’de çokça duyurulan davalarda müvekkilini savunmaya adamış, onun tatlı dilli avukatıdır.
40 yaşındaki Bay Eskenazi, Brüksel ofisinde yaptığı bir röportajda, “Bu kulağa çılgınca gelecek” dedi. “Ama arkadaş olabilirdi.”
Kasım 2015’te Paris’te ve Mart 2016’da Brüksel’de saldırılar, İslam Devleti’nin Avrupa ülkelerine kadar geçen operasyonları yürütüyorlardı. Eşgüdümlü atışlar ve bombalamalar 162 kişiyi öldürdü ve birkaç yüz kişiyi yaraladı.
Hedefleri arasında bir konser salonu, bir futbol sahası, yönetimin yoğun olduğu yerleşim yeri bir metro istasyonu ve Brüksel masrafında bulunan her iki saldırının gözlemleri, hem Eskenazi’nin hem de Eskenazi’nin bulunduğu Brüksel’in Molenbeek mahallesiyle bağlantılı bir İslam Devleti binası üstlendi. Bay Abrini hayatlarının büyük bir bölümünü yürüttü.
Hayatlarının yollarının birbirinin etrafından dönse de, aslında yarım düzine yıl öncesine kadar kesişmediler. Başarılı bir şirket avukatı olan Eskenazi Bey, şehrin meşru servisinde gönüllü olarak yerleşik olarak. 8 Nisan 2016’da bir telefon bulunduğunda, bunun için mağazadan geçerken bir başka adı yürütenyu daha fazla savunmak için bir talep beklentisi içindedir.
Bunun yerine polis, Bay Abrini hakkında arıyordu.
“Belçika’nın en çok aranan adamı” olarak bilinen adam, iki haftadır firardaydı. Kimliği belirlenmeden önce, 22 Mart’ta Brüksel Havalimanı’nda patlamalarını patlatan iki intihar bombacısına tuvalet eden güvenlik kamerası görüntülerinde görülen “çizgideki adam” olarak anılmıştı.
Avukat karakola gitti ve bütün geceyi Bay Eskenazi’den karşılama daveti isteyen Bay Abrini ile konuşarak başardı.
Avukat, “Ona ‘Bu iş için bir ağır siklete ihtiyacın var’ dedim” diye üzülüyorum. “Ama ‘Seni istiyorum’ dedi.”
Türk-Yahudi kökenli ve Faslı Müslüman bir kadınla evli olan Eskenazi Bey için saldırılar evinin çok kontrolün geçti. Çivilerle dolu iki ev yapımı bomba Brüksel havaalanında patladığında, New York’a uçmak için ailesiyle birlikte check-in yapması gerekiyordu. Gezi sadece oğlunun apandisi patladığı için iptal edildi. Doktor olan kız kardeşi, bütün geceyi Brüksel’deki bir hastanede kurbanlarla ilgilenerek geçirdi.
Ancak avukat, sanıklardan ne kadar nefret edilirse davanın o kadar ilginç olduğunu düşünürse Bay Abrini’yi temsil etmesi hemen anlaşıldı.
Uzun süredir arkadaşı ve kanuni meslektaşı olan Jonathan De Taye, genç bir adam olarak Bay Eskenazi’nin “bir kenara daha fazlası” olduğunu söyledi. “Başkalarının hor gördükleri şeylerde güzellik buluyor.”
Brüksel’deki duruşmada müvekkilinin gücünü kazanmak için gerçek bir şans yok çünkü Bay Abrini zaten bir Fransız mahkemesinde hüküm giymiş ve Paris saldırılarına yol açtığı için ömür boyu hapis cezasına çarptırılmış durumda.
Bay Eskenazi, bu davadaki görevinin müvekkilini “insanlaştırmaya” çalışmak olduğunu söyledi.
“İnsanların Mohamed Abrini’nin gidişatının diğer Brüksel sakinlerinden çok da farklı olmadığını anlamak istiyorum” dedi. “Bazen bir azaba kapılabilir insan.”
Duruşma, kişisel sanıkları tutmak için kullanmak cam kutularla ilgili bir yapı nedeniyle uzun bir gecikmeden sonra Kasım ayı boyunca başladı. Başlangıçta, her sanık küçük, daraltılmış bireysel bir küpte tutulacaktı. Bay Eskenazi, diğer savunma avukatlarıyla birlikte, bunların müvekkillerini itibardan mahrum bıraktığını ve onun yerine üstü açık büyük bir cam oda koymayı başardığını savundu.
Eskenazi, “Onların canavar olarak değil, insan olarak değerlendirilmesini istiyorum” dedi.
2016 saldırıları, Belçika’nın çok kültürlü toplumunun tükettikleri yırttı ve büyük ölçüde laik bir çoğunluk ile 1960’larda ülkeye gelen başta Faslı Müslümanlar olmak göçmen göçmen çocukları torunları arasında uzayın büyüyen derin uçurumlarını açığa çıkardı.
Saldırılardan sonra, aşırı sağcı bir Müslüman düşman partisi olan Vlaams Belang, desteğinde bir dizi görüldü.
Kalan hayatta kalan kurbanlar ve ölenlerin yakınları da dahil olmak üzere Belçika’daki pek çok kişi, davanın saldırganların motivasyonları hakkında daha fazla bilgi vermeyi umut eden – çoğu, Bay Abrini gibi, Brüksel’de büyümüş. Ama hayali etkilenmeleri muhtemeldir.
Bay Abrini ve diğerleri, avukatların, günlük açığa çıkan aramalar da dahil olmak üzere, polis tarafından kötü muamele olarak nitelendirdiği muameleyi protesto etmek için, yargılama sırasında reddedeceklerini söylediler.
Bay Eskenazi’nin kendisinin iyi cevapları olmadığını söyledi. Bay Abrini ile altı yıl sürenlerden sonra – “Karım dahil başka hiç kimseyle bu kadar çok zaman geçirmedim” dedi Bay Eskenazi – avukat, çalışıyor Bay Abrini ve diğer altı saldırgan konuşmaları harekete geçen şeyle mücadeleye başladığını söyledi. Molenbeek’in tüketicisi olarak Müslüman, işçi sınıfı mahallesini evi olarak nitelendirdi.
Bay Eskenazi’nin, toplulukların önemini yok ettiğini söylediği hiper-bireyci kapitalist sistem olarak tanımladığı her şeyi kullanıyor. Ancak Belçika hükümetii Abrini gibi kimlik ve yardımlaşma mücadeleleriyle boğuşan insanları yüzüstü yönetiyor da yürütüyor.
“İnsanların bir topluluğa ait olmak istediğini unuttuk” dedi. “Ve İslam Devleti, üyelerine kardeşlik duygusu verdi. Kendini kaybolmuş hisseden insanlar için bu paha biçilmezdir.”
Bazen sert tavır, kitap tutkusu ve sıvalı kollarının altında görünen birden fazla dövmesiyle Bay Eskenazi, siyahi hukuk alanında öne çıkıyor. Kot pantolon, spor ayakkabı ve spor cekette 22 milyon avroluk bir anlaşmayı silmek için ortaya çıkan önceki, gelenekleri bir kenara atmasıyla.
Hukuka giden yol kolay değildi. Gazeteci bir aile çocuğu olarak dünyaya geldi, liseyi terk etti, ardından Belçika’dan Fas’a gitti ve orada bir bilişim şirketi işletti. Belçika’ya döndükten sonra garsonluk ve güvenlik görevlisi olarak çalıştı.
Yaşadığı uzun süreli mali sıkıntı dönemlerinin, marjdakilere karşı bir sempati – ve görev – duygusu yaşadığını söyledi.
“Boş bir buzdolabıyla mücadeleyi nasıl bir şey olduğunu biliyorsun” dedi. “Çalmanın iyi olduğunu söylemiyorum ama buzdolabınız her zaman doluysa buna şaşırmak daha kolay.”
Nihayetinde, onu liseyi bitirmeye ve avukat olarak yeniden eğitim almaya teşvik eden, o sırada 5 ve şimdi 20 olan en büyük kızı için eski bir ortasıyla bir velayet savaşıydı.
Eskenazi, “O anda yasal sistemleriniz üzerindeki etkisini anladım” dedi. Buna direnmenin en iyi yolunun sistemine hakim olmaya karar verdi.
Bay Eskenazi’nin Bay Abrini’nin savunmasına yönelik eleştirilere yol açtı.
Terör kurbanlarını temsil eden bir dernek olan V-Europe’un başkanı Philippe Vansteenkiste, savunma ekibinin “duruşmanın temaslarını terörizmden devletin iş göremezliğine çevirmeye çalıştığını” söyledi.
Bay Vansteenkiste, “Saf olmak zorunda değiliz,” dedi. “Hepimiz insan haklarına saygı duyan iyi bir toplum istiyoruz. Ancak bu sınırlamalar zaten terörist olarak hüküm giymişti.”
Sayın Eskenazi için bir teröristi temsil etmek hiçbir zaman ahlaki bir ikilem yaratmadı. Adamın yetiştirdiğini savunduğunu söyledi, çalıştırdığı fiilleri değil.
Ancak bu yaz 20 mahkumiyetle hapsedilen 10 aylık Paris davası, hem mali hem de psikolojik olarak ona ağır bir yük getirdi. Bay Eskenazi’nin kendi hukuk firması var ve kazançlı kurumsal işi o dönemde esasen kontrol altına alınmıştı.
Seçme şansı davasının tekrar alınmayacağı sorulacak, hayır dedi.
“Fiziksel ve zihinsel olarak çok yorgunum” dedi. Aylarca en korkunç hikayeleri korunmam. Bir anne geliş konseri ölüme giderken öldürülenlerden bahsetmeden bahsetmediğince sadece çocukları geldi” diyen 4 çocuk babası Eskenazi, şu şekilde sürdürdü:
“Sonra arkanı dolaşıyorsun ve senin korumanın başarısızlıklarını savunmak” dedi. “Seni değişmeden bırakmıyor.”
