Dear Ellen“Şunu araştırıyorum, beşerler rahatlıkla kendilerinin yahut bir arkadaşının yapabileceği ya da çok çok düşük fiyata öteki sanatkarlara yaptırabilecekleri soyut fotoğraflara neden yüz binlerce, milyonlarca dolar ödüyor? Bu davranışın evrimsel bir desteği olmalı.”“Acaba İlkel devirlerde sanatkarın yaratıcı marifetine sahip biri olarak görülmesi yahut fotoğrafın büyüyle ilişkilendirilmesi olabilir mi?”

Dear MustafaBir “davranış” (insanların yaptığı bir şey) olarak baktığım sanat – hoşluk ya da marifet üzere bir nitelik değil – evrimleşirken, avcı-toplayıcı ömür şeklimiz globalleşme, kapitalizm, para iktisadı, anlık bağlantı vb. ile bugün yaşadığımızdan çok farklıydı. 

Bugün çok varlıklı insanların soyut tablolar, hatta bir muz ya da kendini parçalayan bir kağıt kesimi üzere süreksiz sanat yapıtları satın almasının çok değişik bir evrimsel temeli olduğunu düşünmüyorum.  Her ne kadar bunlar, sıradan gerçekliği harikulâde hale getirdikleri manasında ‘sanat eserleri’ olsa da sanatın her vakit özgün yahut kurallara karşıt, hatta (şok edici ve yeni olma dışında) yeteneksiz kabul edildiği bir ‘sanat dünyası’ içinde yer alıyorlar. Bu bağlamda, insanların ‘en yeni şey’ için ödeme yaptığı bir sanat piyasamız var diyebiliriz.Tarihinin %99,99’unda “sanat” toplumsaldı, temel olarak insanların vücutlarını süsledikleri (onları gündelik olandan farklı kılan), müzik söyleyip dans ettikleri (seslerini ve vücut hareketlerini özel kılan), çevreyi özel kıldıkları vb. ritüel/dinsel merasimlerin bir parçasıydı.   Bunu yaptıklarını söylüyorum zira meçhul ya da değerli vakitlerde onlara “yardım edebilecek” doğaüstü ruhların – meyyit atalar ya da şelalelerin, yağmurun, onları besleyen hayvanların ve bitkilerin ruhları – abartılı görünümleri ve davranışlarıyla ikna olmalarını ve sonra da onlara yardım etmelerini istiyorlardı.   Bu ayinler bolluk ve yokluk, hastalık ve sıhhat, doğum, ergenlik, evlilik, savaşçılık ve vefat üzere hayat değişiklikleri ortasındaki geçiş vakitlerinde gerçekleşirdi.Boyalı bir kano pruvası ya da süslü bir kalkan (güçlü hayvanların soyut tasarımlarıyla) büyülü ya da ilahi olarak kabul edilirdi, böylelikle suda süratli uçabilir (kano) ya da kalkanı taşıyan adamı savaşta koruyabilirdi.  Bence sanat en başından beri büyülü güçle ilişkilendirilmiştir, lakin bir tahta modülüne muz çivileyen ve buna sanat diyen biri, satın alanın (ve sanatçı tarafından satılanın) şahsî itibara sahip olması dışında, “büyülü bir güce” sahip değildir.Herkesin iştirak gösterdiği bir ortamda, günümüz toplumunda olduğu üzere, sanatkarların profesyonel, “dahi”, bilhassa de “yaratıcı” vb. görüldüğü bir katmanlaşma yoktu. Avcı-toplayıcı toplumlarda beşerler birinin başkasından daha yeterli bir müzikçi, dansçı ya da oymacı olduğunu bilirdi.  Lakin bu, başkalarının bu şeyleri kendilerinin yapmamasına pürüz olmazdı.En düzgün dileklerimle.