Rusya’nın yaklaşık bir yıl önce Ukrayna’yı işgal etmesinden bu yana, Avrupa ve Amerika Birleşik resim’ndeki kültür kurumları, Rusya’nın arka ile ne olacağı. Çaykovski’nin militarist “1812 Uvertürü?” Potansiyel olarak saldırganlar ve birçok konserden düştüler. Dostoyevski mi? Vladimir Başkan V. Putin’in en sevdiği yazarlardan biri, yorumcu görüşleri nedeniyle Ukrayna’da ve başka yerlerde çapraz sorguya çekildi.

Öte yandan Çehov’un oyunları? Ölene kadar kimse onları sahneden çekmedi.

Rus dramatik repertuarı, daha geniş kapsamlı, incelemelerden kaçmış durumda. Paris’te, Ocak sonu ve Şubat başında, Çehov’un “Martı” ve “Vanya Amca”nın yanı sıra Turgenev’in (“Bir Ay)” gibi daha az bilinen bölümlerinin de aralarında bulunduğu en az dört Rus oyunu önde gelen oyun salonlarında katıldı. Ülkede”) ve Ostrovsky (“Fırtına”) tarafından.

Ve dahil olanın ötesinde savaştan bahsetmekten uzak görünüyor gibi görünüyor. Ukrayna bayrağı 2022’de Fransa sahnesinde düzenli olarak dalgalanırken, daha önceki dört oyundaki grup performanslarında çocuk gösterildi: Turgenev’in Athénée Théâtre Louis-Jouvet’teki “A Month in the Country” oyununun sonunda, bir oyuncu onu çıkardı ve perde aramaları sırasında tuttu. Théâtre des Abbesses’teki “Martı” için yalnızca bir reklam bayramında Ukrayna’dan bahsediliyordu.

Fransa gibi Ukrayna’ya desteğin sarsılmaz olduğu bir ülkede bu, sempati eksikliğinden değil. Muhtemelen Rus tiyatrosunun evrenselciliğinin temel ilkelerinden daha çok ilgi var – Çehov gibi bir oyun yazarının Rusya sınırlarının çok olduğundan geçen insanlık durumu hakkında derin gerçekleri ortaya çıkardığı inancı. 1974’te Sovyet Rusya’dan koruma ve gidişata karşı konuşan sanatçı Mihail Baryshnikov’un geçen yıl The New York Times’a söylediği gibi: “Çehov’un yazılarının mucizesi, nerede icra edilirse edilsin, kültüre yerel hissettirmesidir. ”

Bu dört Rus oyununun yönetimleri muhtemelen onları jeopolitik olaylarla bağlantılı olarak seçmediler. Gördüğüm tüm prodüksiyonların okuma zevkli bir şekilde belirsizdi ve kostümler ulaştırması çağdaştı. Fransa’daki tiyatro yapımları tipik olarak sahneye çıkmadan en az iki yıl önce planlandığından, büyük kaynakların hepsi geçen Şubat ayında Ukrayna’nın işgalinden önce planlanmış olmalıdır.

Yine de Çehov, Turgenev ve Ostrovski’nin 19. yüzyıldaki oyunlarını arka planda izlemek, gösteri sanatlarına uzun süredir değer veren Rus barındırdığı bir pencere açılıyor. Arkada gördüğü birkaç geceden sonra karakterleri birbirine bağlı hissetmeye bakma. “Köyde Bir Ay” daki mutsuz evli Natalya Petrovna, “Vanya Amca” daki Helena ve “Fırtına” daki Katerina ile bir akrabalığa sahip olanları. Üçü de kırsal kesimde can sıkıntısı ve ihmalden muzdarip; üçü de kötü biten anlatımlarda teselli arar.

Elbette tesadüf değil. Ostrovsky ve Turgenev tanışmıştı ve 19. yüzyılın sonunda reşit olan Çehov, hem seleflerinin çalışmalarının hem de isim kontrollerini “Vanya Amca” da biliyordu.

Keşfettikleri temalar, kültürler arasında tezahür eden sosyal çatlaklara hitap ediyor. Toprak işletmecileri üzerindeki gücü veya şehirli patronların ve sanatçıların taşra kullanıcılarını küçümsemesi gibi sınıf mücadeleleri, bu ataerkil kadınların toplumuna hakimiyeti gibi, karakter ilişkilerinin temellerini oluşturur. (Kötü hava ve alkol de belirgin bir şekilde öne çıkıyor.) Vatanseverlik savaşları, birçok Rus romanının nefret ettiği yerel erkekleri çağırmıyor.

Brigitte Jaques-Wajeman’ın “Martı”sı, Çehov’un herhangi bir özel Rusluk duygusundan bazılarında dünyanın izlenimleri için bir araç olduğu konusunda en havalandırma durumunu ortaya koyuyor. Théâtre de la Ville’in ikincisi olan Théâtre des Abbesses’te çok yedek bir yapım seçmiştir: Oyunda olması gereken gölü çağrıştıran boyalı bir zeminin ötesine, oyuncu kadrosunda yalnızca ahşap bloklardan yapılmış küçük, bir sahne ve bir yapmak için birkaç masa ve sandalye.

Yine de her öğe güzelce kullanılmış. Jaques-Wajeman’ın en büyük güçlerinden biri, oyuncularla yaptığı işin kesinliğinde yatıyor ve burada, her birinden ayrı ayrı renklendiriyor. Aktris olmayı hayal eden köylü kızı Nina olarak, Pauline Bolcatto masum bir coşku topu olarak başlarken, Hélène Bressiant teslim olmuş Masha’ya gotik bir nihilizm dokunuşu getiriyor. Raphaèle Bouchard, kır evini ziyaret eden başarılı ve züppe oyuncu Arkadina rolünde inanılmaz sarıklar ve fuşya pantolonlar giyiyor.

Bu “Martı”, Rus oyununda Rus oyununa bir sabiti ortaya çıkardı: Ne kadar zengin ya da başarılı olursa olsun, neredeyse herkes duygusal olarak bodur hissediyor.

Batı’da çok daha az izlenen iki oyun olan “Köyde Bir Ay” ve “Fırtına” için de bu doğru. Ostrovsky’nin 1859’da prömiyeri yapılan “Fırtına”nın konusu, belki de Rusya dışında oyunun ana karakterinin adını taşıyan 1921 yapımı Janacek operası “Kat’a Kabanova” genişleyerek daha iyi biliniyor. Kat’a ya da Katerina, sevmediği bir koca ve baskıcı bir kayınvalidesinin yükü altındadır. Kısa süre önce küçük kasabasına gelen Boris ile gizli bir ilişki başlatır, ancak ahlaki imalardan bunalır.

Denis Podalydès, tutuklanan Mélodie Richard’ın Katerina rolündeki kullanımındaki Théâtre des Bouffes du Nord’a hassas, görsel olarak zarif bir “Fırtına” prodüksiyonu getirdi. Arka planda Volga Nehri’ni gösteren bir fotoğraf, ahşap paneller üzerinde yeniden üretilmiş ve bunlar daha sonra Katerina ve Boris’in çalıları arasında gece kaçışları için basit, iki yönlü bir yapı oluşturmak üzere ters çevrilir.

“Fırtına” ve “Köyde Bir Ay”, kullanıcıların daralmış ufuklara sürtündüğünü gösteriyor. “Köyde Bir Ay”da, oğlunun genç öğretmenine aşık olan Natalya Petrovna, acı çeken tek kişi değil. “Martı”daki Masha gibi, Natalya’nın ailesiyle yaşayan yetim genç Vera, hayatta kalma seçeneklerinin ne olduğunu görür ve kendini neşesiz bir evliliğe teslim eder.

Juliette Léger, Clément Hervieu-Léger’in büyüleyici yapımı “Köyde Bir Ay”da Vera’nın gidişatını takdire şayan bir şekilde aktarıyor. Aslında, Clémence Boué’den (Natalya) Stéphane Facco’ya (Natalya’nın platonik arkadaşı Rakitin rolünde harika) kadar tüm oyuncu kadrosu, komedi ve dökülmeler arasında acı-tatlı, gerçekçi bir denge kurdu.

Yine de Turgenev ve Ostrovsky’den Çehov’a kadar bu karakterlerdeki tüm duygusal gerçekliğe rağmen, oradan çıkanların cezası ağır. Hepsi başarısız. En iyi şekilde yatmak sıkıcı bir hayata dönerler; bazen idam tercih ettikleri seçenektir.

Yerli dramalar için kasvetli bir görünüm. Kimse bu oyunları iptal etmek istemiyor ama onları “evrensel” olarak nitelendirmek biraz fazla kolay. Rus tiyatrosunda toplumsal normlara başkaldırırsanız ezilirsiniz.

Bu başlı başına bir mesajdır.